مدیران پروژه ها و برنامه ریزان معمولا از تصمیمات مربوط به کسب و کار پروژه های خود جدا هستند. تصمیم گیران در سطوح بالا، علاوه بر زمان و هزینه پروژه ها، نگران دوره های بازپرداخت (Payback Periods) و بازگشت سرمایه (Return On Investment) نیز هستند. لازم است مدیران پروژه، کارشناسان سرمایه گذاری و تحلیل گران کسب و کار با روش های ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه های سرمایه گذاری آشنا باشند تا بتوانند در مواجهه با شرایط جدید، تصمیمات صحیح اتخاذ کنند و همگامی کاملی با مدیران در سطوح بالا برای بهینه کردن نرخ بازگشت سرمایه و دوره های بازپرداخت داشته باشند.
آشنایی با اصطلاحات مالی برای ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه ها، قدم اول برای یادگیری و اجرای ارزیابی پروژه هاست. در ادامه برخی از این اصطلاحات و روش محاسبه آن آمده است.
ارزش زمانی پول (Time Value of Money)
مفهوم ارزش زمانی پول برای درک تاثیر برنامه زمان بندی پروژه بر بازپرداخت و بازگشت سرمایه ضروری است. بسیاری از وبسایت های مرتبط با کسب و کار، کتاب ها و متون های حوزه مدیریت مالی، فرمول ها و روش های مبسوطی را برای محاسبه ارزش زمانی پول ارایه کرده اند. یک مدیر پروژه می تواند با کار کردن با متخصصان مالی و حسابداری این محاسبات را انجام دهد اما اصولی کلی وجود دارد که مدیر پروژه باید بداند:
ارزش زمانی پول بدین معنی است که پولی که امروز در دسترس است از پولی که بعدا در دسترس خواهد بود، با ارزش تر است. یک دلار امروز یک دلار است اما یک سال بعد ارزش آن کاهش پیدا می کند. وام ها، اوراق قرضه و گواهی سپرده و بسیاری از ابزارهای مالی دیگر فرمول های خاصی را برای تعیین قیمت صحیح روز برای یک جریان پرداخت در آینده دارند.
چرا در ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه ها باید نگران ارزش زمانی پول باشیم؟
ارزیابی تجاری بدون لحاظ کردن ارزش زمانی پول امکان پذیر است اما نتایج به دست آمده از این تحلیل، قابل اتکا نیستند. بانک ها، سرمایه گذاران و بسیاری از تصمیم گیران در حوزه کسب و کار می خواهند تاثیر زمان بر سرمایه گذاری خود را بدانند. دلیل اصلی این کار، تامین مالی هزینه است. اگر قرار است که امروز پولی را برای ایجاد جریان درآمدی (Cash Flow) در آینده، تامین کنند باید هزینه های مالی را بین زمان سرمایه گذاری و زمان بازگشت سرمایه در نظر بگیرند.
بهترین شیوه برای محاسبه ارزش زمانی پول، کمک گرفتن از افرادی مانند متخصصان سرمایه گذاری است اما یک مدیر پروژه شاید لازم باشد که برخی از محاسبات و پیش بینی ها را خودش انجام دهد. برخی از این محاسبات و اصطلاحات تو در ادامه آمده است:
- پرداخت یا PMT: محاسبه پرداخت های معمول لازم برای رفتن از ارزش فعلی به ارزش آینده. معمولا برای محاسبه پرداخت های ماهیانه یک وام استفاده می شود.
- ارزش فعلی یا PV: محاسبه ارزش فعلی جریان درآمدی آیند یا یک پرداخت یا جریانی از پرداخت ها در آینده یا هر دو
- ارزش آتی یا FT: مانند PV اما ارزش آتی را برآورد می کند.
- تعداد دوره ها یا NPER: محاسبه تعداد دوره های پرداخت لازم برای بردن ارزش فعلی به ارزش آتی با نرخ بازگشت مشخص.
همه این محاسبات نیاز به یک نرخ بهره یا نرخ بازگشت دارند. برای طرح های تجاری، شرکت ها معمولا از یک استاندارد برای محاسبه نرخ بازگشت استفاده می کنند. این عدد ممکن است از بازارهای سرمایه گذاری به دست آید. نرخ پیشنهادی اینتربانک لندن (LIBOR) یا نرخ پایه وام دهی آمریکا، بنچمارک های معمول هستند. برخی از شرکت ها از نرخ های بازگشت نقدینگی و سرمایه انتظاری خود برای پیش بینی استفاده می کنند. برخی از شرکت ها برای هر سرمایه گذاری جدید، نرخ بازگشت مشخصی را تعریف می کنند و از آن برای تنزیل جریان های درآمدی آینده در طرح های تجاری خود استفاده میکنند. حتی سازمان های غیرانتفاعی باید یک نرخ بازگشت نقدینگی داشته باشند.
نرخ بازگشت سرمایه تاثیر بالایی بر سود یا زیان یک پروژه دارد. یک سرمایه گذاری ممکن است با هزینه نقدی ۶ درصد جذاب باشد اما با هزینه نقدی ۱۲ درصد جذاب نباشد.
محاسبه نرخ بازگشت سرمایه و بازپرداخت (PayBack)
در طرح های تجاری پروژه های واقعی، علاوه بر ملاحظات ارزش زمانی پول، موارد دیگری هم وجود دارد. معمولا یک طرح تجاری کامل شامل موارد زیر است:
- نرخ بازگشت سرمایه
- دوره بازپرداخت
نرخ بازگشت سرمایه:
نرخ بازگشت سرمایه (ROI) محاسبات نرخ بازگشت یک سرمایه گذاری مشخص در یک دوره زمانی مشخص است. برای مثال یک سرمایه گذاری ۱۰ میلیون دلاری برای ساخت یک ملک تجاری ممکن است نرخ بازگشت سرمایه ۸ درصد در ۱۰ سال اول داشته باشد. روش های متفاوتی برای محاسبه ROI وجود دارد، اما این بدین معنی است که ملک مذکور به ازای هر دلار سرمایه گذاری شده، ۰۸/۰ دلار سالانه علاوه بر بازپرداخت سرمایه اولیه بر می گرداند. بعضی از سازمان ها نرخ ROI را به صورت یک عدد کلی و نه به صورت سالانه، در نظر می گیرند. در مثال بالا، نرخ ۸ درصدی بازگشت سرمایه می تواند به معنی بازگشت ۸/۱۰ میلیون دلار پس از ۱۰ سال باشد که ۸ درصد بیشتر از ۱۰ میلیون دلار اولیه است. این بازگشت ها می تواند با استفاده از ارزش فعلی همه جریان های نقدی آتی محاسبه شود اما معمولا بدون در نظر گرفتن ارزش زمانی پول، برآورد می شود.
بدون در نظر گرفتن روش محاسبه، هدف معمولا مقایسه نرخ بازگشت سرمایه پروژه با دیگر گزینه های سرمایه گذاری است. هنگامی که بازارهای مالی، نرخ ۳ درصد بازگشت بر روی سرمایه گذاری کم ریسک اوراق قرضه دولتی یا شرکتی ارایه می کنند، یک پروژه با ROI دو درصد نرخ بازگشت جذاب نخواهد بود. پروژه ها غالبا ریسک اضافی دارند و نرخ بازگشت سرمایه یک روش برای مقایسه سرمایه گذاری پروژه با دیگر ریسک های شناخته شده در بازارهای مالی است.
دوره بازپرداخت
یکی دیگر از معیارهای مالی رایج، دوره بازپرداخت است. این معیار ساده تر از نرخ بازگشت سرمایه درک و محاسبه می شود. دوره بازپرداخت محاسبه زمان لازم برای رسیدن یا بیشتر شدن سود یا پول دریافت شده از پروژه از هزینه های کل است. درآمدها و هزینه های می تواند با استفاده از محاسبات ارزش زمانی پول، تنزیل داده شوند. برخی مواقع، درآمدها و هزینه ها تنزیل داده نمی شوند و به عنوان اعداد نقدینگی خام باقی می مانند. بعضی از پروژه ها نرخ بازگشت سرمایه بالایی دارند اما بعد از یک دوره بازپرداخت طولانی محقق می شود. شرکت ها از این پروژه ها احتمالا اجتناب می کنند و از پروژه هایی با نقطه سر به سر سریعتر حتی با نرخ بازگشت طولانی مدت کمتر استقبال می کنند.
محاسبه دوره بازپرداخت نسبتا ساده است. لیستی از همه جریان های نقدی(جریان های ورودی و خروجی) از آغاز تا پایان برای پروژه تهیه کنید. بیشتر پروژه در حین انجام باید هزینه کنند و دریافت ها مربوط به هنگامی است که سود پروژه تحقق یافت. پول خروجی و ورودی در بازه های زمانی آتی را تا وقتی که هر دو مساوی شوند، لیست کنید. این نقطه ای است که سرمایه اصلی بازپرداخت شده است. بازه زمانی از ابتدای پروژه تا بازپرداخت کامل، دوره بازپرداخت نام دارد.
دوره های آموزشی ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه های سرمایه گذاری
ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه ها و طرح های سرمایه گذاری، یک فعالیت بین رشته ای است. افرادی که در رشته های مدیریت مالی، حسابداری و … تحصیل کرده اند، احتمالا در انجام این ارزیابی ها با سرعت بیشتری عمل می کنند. مدیران پروژه ها، کارشناسان برنامه ریزی و کنترل پروژه شرکت ها و سازمان ها در صورت آشنایی با ارزیابی ها، در موفقیت مالی سازمان خود نقش بیشتری خواهند داشت و در نتیجه جایگاه بالاتری کسب می کنند. سرفصل های دوره آموزشی ارزیابی مالی و اقتصادی پروژه ها و طرح های سرمایه گذاری در موسسه مدیریت پروژه آریانا از اینجا قابل دانلود است.
مرجع: PMI