مدیریت پروژه به مجموعهای از فعالیتها و فرآیندها اطلاق میشود که برای برنامهریزی، اجرا، کنترل و اتمام یک پروژه به کار میرود.پروژهها به طور معمول دارای زمانبندی مشخص،
بودجه معین و اهداف خاصی هستند. مدیریت پروژه به سازمانها کمک میکند تا منابع خود را به طور مؤثر و کارآمد مدیریت کنند و به نتایج مطلوب دست یابند.مثال کاربردی: فرض کنید یک شرکت ساختمانی تصمیم به ساخت یک برج مسکونی میگیرد. مدیر پروژه باید برنامهریزی کند که چه منابعی (کارکنان، مصالح، تجهیزات) نیاز است، زمانبندی پروژه را مشخص کند، هزینهها را کنترل کند و در نهایت پروژه را به موقع و در چارچوب بودجه مشخص شده به اتمام برساند.
استاندارد پم باک ۷ چیست؟
PMBOK (Project Management Body of Knowledge) یک راهنمای جامع برای مدیریت پروژه است که توسط مؤسسه مدیریت پروژه (PMI) منتشر میشود. نسخه هفتم این راهنما در سال ۲۰۲۱ منتشر شد و تغییرات قابل توجهی نسبت به نسخههای قبلی داشته است. این تغییرات شامل:
- رویکردهای توسعه: پم باک ۷ به طور کامل به رویکردهای مختلف مدیریت پروژه از جمله پیشبینیکننده، چابک و ترکیبی پرداخته است.
- مدلها و تکنیکها: این نسخه ابزارها و تکنیکهای جدیدی را معرفی کرده و آنها را در یک بخش مستقل تحت عنوان «مدلها، روشها و مصنوعات» گنجانده است.
- تمرکز بر دستاوردها: این نسخه بر دستاوردهای پروژه تأکید دارد و به جای تمرکز صرف بر تحویلشدنیها، به نتایج و ارزشهای ایجاد شده توجه میکند.
- اصول مدیریت پروژه: پم باک ۷ شامل ۱۲ اصل کلیدی است که به مدیران پروژه کمک میکند تا در شرایط مختلف تصمیمگیری بهتری داشته باشند.
مقدمه
در سالهای اخیر، تغییرات شگرف در فناوریهای نوظهور، رویکردهای جدید و تحولات سریع بازار منجر به تغییرات چشمگیری در نحوه اجرای پروژهها شده و حرفه مدیریت پروژه را نیز دچار تحول کرده است. بهمنظور موفقیت در مدیریت پروژهها و ارائه دستاوردهای مؤثر، اعضای تیمها باید رویکردهای خود را تطبیق دهند و با چالشهای خاص هر صنعت و پروژه بهصورت نوآورانه برخورد کنند. راهنمای گستره دانش مدیریت پروژه (PMBOK®️ Guide) ویرایش هفتم به مفاهیم بنیادین و ساختارهای اصلی این حرفه میپردازد و شامل استاندارد مدیریت پروژه و مجموعهای از اصول و دامنههای عملکردی ضروری است.
معرفی استاندارد و راهنمای PMBOK 7
ویرایش هفتم راهنمای PMBOK®️ با رویکردی بهروز، بر اصول و دامنههای عملکردی متمرکز است. این ویرایش، تغییرات بسیاری نسبت به نسخههای قبلی دارد که بهطور ویژه به نیازهای محیط پویا و چالشهای مدیریت پروژههای مدرن پاسخ میدهد. از این رو، به مدیران و تیمهای پروژه کمک میکند تا با توجه به شرایط خاص هر پروژه، از ابزارها و روشهای جدید استفاده کنند.
رابطه راهنمای PMBOK 7 و استاندارد مدیریت پروژه
راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم بر تغییر رویکرد از فرآیندمحوری به اصولمحوری تأکید دارد. این ویرایش، ترکیب جامعی از استاندارد مدیریت پروژه و راهنمای کلی برای مدیران پروژه فراهم میکند تا بتوانند با تمرکز بر دستاوردهای پروژه، کیفیت و ارزش بیشتری را ارائه دهند.
با استفاده از این راهنما، سازمانها میتوانند با تغییر رویکردهای خود، از پیشبینیپذیر تا چابک و ترکیبی، به بهرهوری و نتایج بهتری دست یابند.
تغییرات و ویژگیهای خاص ویرایش هفتم راهنمای PMBOK
- ارائه ۱۲ اصل مدیریت پروژه که شامل سرپرستی، ارزش، متناسبسازی، ریسک، تیم، تفکر سیستمی، کیفیت، انطباقپذیری، تابآوری، ذینفعان، رهبری، پیچیدگی و تغییر است.
- تشریح ۸ دامنه عملکردی پروژه شامل ذینفعان، رویکرد توسعه و چرخه عمر، کار پروژه، سنجش، تیم، برنامهریزی، تحویل و عدمقطعیت.
- تأکید بر دامنههای عملکردی به جای حوزههای دانشی.
- انعکاس طیف گستردهای از رویکردهای توسعه از جمله رویکردهای پیشبینیکننده، تطبیقی، چابک و ترکیبی.
- معرفی بخشی ویژه تحت عنوان “مدلها، روشها و مصنوعات” برای توسعه و تسهیل فرآیندهای مدیریت پروژه.
- یکپارچگی با پلتفرم PMI Standards+ برای دسترسی به منابع و محتوای آنلاین.
تشریح اصول مدیریت پروژه (۱۲ اصل)
- سرپرستی: راهنمایی و پشتیبانی برای دستیابی به اهداف پروژه.
- ارزش: تمرکز بر ارزشآفرینی در تمامی مراحل پروژه.
- متناسبسازی: تطبیق رویکردها و فرآیندها با نیازهای خاص پروژه.
- ریسک: شناسایی، تحلیل و مدیریت ریسکها بهعنوان بخشی از فرایند پروژه.
- تیم: اهمیت همکاری و تعامل مؤثر تیمهای پروژه.
- تفکر سیستمی: تحلیل و مدیریت تمامی اجزای مرتبط با پروژه بهعنوان یک سیستم یکپارچه.
- کیفیت: تضمین کیفیت در تمامی مراحل پروژه.
- انطباقپذیری و تابآوری: واکنش سریع و پایدار به تغییرات.
- ذینفعان: توجه به نیازها و انتظارات ذینفعان.
- رهبری: هدایت تیمها برای دستیابی به نتایج مطلوب.
- پیچیدگی: مدیریت پیچیدگیهای موجود در پروژههای متنوع.
- تغییر: مدیریت تغییرات و انطباق با شرایط جدید.
تشریح دامنههای عملکردی پروژه (۸ دامنه)
- ذینفعان: مدیریت ارتباطات و انتظارات ذینفعان.
- رویکرد توسعه و چرخه عمر: تعیین و مدیریت فرآیندهای توسعه پروژه.
- کار پروژه: برنامهریزی، اجرا و مدیریت فعالیتهای پروژه.
- سنجش: پایش و ارزیابی پیشرفت و دستاوردهای پروژه.
- تیم: مدیریت و توسعه تیمهای پروژه.
- برنامهریزی: تعیین اهداف، مقاصد و مسیر دستیابی به آنها.
- تحویل: اطمینان از تحویل مؤثر دستاوردهای پروژه.
- عدمقطعیت: مدیریت عدمقطعیتها و چالشهای غیرقابل پیشبینی.
ویژگیهای ویرایش جدید PMBOK®️ ویرایش هفتم
ویرایش هفتم راهنمای PMBOK®️ شامل تغییرات و ویژگیهای برجستهای است که با توجه به تحولات جدید در حوزه مدیریت پروژه، بهروز شده است. در ادامه به مهمترین ویژگیهای این ویرایش اشاره میکنیم:
- طیف کاملی از رویکردهای توسعه
ویرایش هفتم بهطور کامل طیفی از رویکردهای مختلف توسعه، از جمله رویکردهای پیشبینیکننده، سنتی، تطبیقی، چابک و ترکیبی را پوشش میدهد. این ویژگی به مدیران پروژه اجازه میدهد تا بهترین رویکرد را برای نیازهای خاص پروژه خود انتخاب و اجرا کنند.
- متناسبسازی رویکردها و فرآیندهای توسعه
ویرایش جدید، یک بخش کامل را به متناسبسازی فرآیندها اختصاص داده است و به سازمانها امکان میدهد تا با انطباق رویکردهای مدیریتی با شرایط و نیازهای پروژههایشان، به نتایج بهتری دست یابند.
- تمرکز بر مدلها، روشها و مصنوعات
در این ویرایش، لیستی از ابزارها و تکنیکهای مورد استفاده در مدیریت پروژه، در بخش جدیدی با عنوان “مدلها، روشها و مصنوعات” معرفی شده است. این تغییر باعث شده که مدیران پروژه بتوانند بهصورت مؤثرتر و هدفمندتر ابزارهای موجود را بهکار گیرند.
- تمرکز بر دستاوردها بهجای تحویلشدنیها
در حالی که نسخههای پیشین عمدتاً بر تحویلشدنیهای پروژه تمرکز داشتند، ویرایش هفتم بر دستاوردهای واقعی پروژه و ارزشآفرینی تمرکز میکند. این تغییر به تیمها اجازه میدهد تا بر ارائه نتایج مفید و مؤثر برای ذینفعان پروژه متمرکز شوند.
- تغییر از رویکرد فرآیندمحور به رویکرد مبتنی بر اصول
ویرایش جدید از ساختار فرآیندمحور به رویکردی که بر اصول اصلی مدیریت پروژه تمرکز دارد، تغییر یافته است. این اصول به مدیران پروژه کمک میکند تا بهطور انعطافپذیرتر و جامعتر به هدایت پروژهها بپردازند.
- تأکید بر دامنههای عملکردی بهجای حوزههای دانشی
ویرایش هفتم به جای تمرکز بر حوزههای دانشی مانند نسخههای قبلی، بر دامنههای عملکردی پروژه تمرکز دارد. این دامنهها شامل ذینفعان، برنامهریزی، تیم، تحویل و دیگر حوزههای مهم است که به ارائه ارزش افزوده در پروژه کمک میکنند.
- یکپارچگی با بستر PMI Standards+
راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم با پلتفرم PMI Standards+ یکپارچه شده است. این ویژگی به کاربران امکان میدهد تا به محتوای پشتیبان و راهکارهای مرتبط برای پیادهسازی مفاهیم این راهنما در حرفه خود دسترسی داشته باشند.
در نتیجه، ویرایش هفتم بهعنوان یک مرجع مدرن و جامع، به تیمهای پروژه اجازه میدهد که در ارائه دستاوردهای پروژه بهطور فعال، نوآور و آگاهانه عمل کنند.
اصول مدیریت پروژه در راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم:
- سرپرستی (Stewardship)
سرپرستی به معنای هدایت و پشتیبانی پروژه به منظور دستیابی به اهداف تعیین شده است. مدیر پروژه بهعنوان یک سرپرست نقش مهمی در ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت، ترویج ارزشها و استانداردهای حرفهای و تعهد به اخلاقیات و مسئولیت اجتماعی دارد. در این راستا، سرپرست مسئول اطمینان از اجرای درست فرآیندهای پروژه و بهبود مستمر عملکرد تیمها است.
تعهد به سرپرستی شامل نظارت بر منابع، برنامهریزی دقیق و ایجاد هماهنگی بین ذینفعان است. یک سرپرست موفق باید بتواند فرصتها و تهدیدها را بهدرستی شناسایی کرده و از منابع بهصورت بهینه استفاده کند. این اصل، شفافیت در تصمیمگیری و ارائه اطلاعات به اعضای تیم و ذینفعان را ترویج میدهد.
- ارزش (Value)
یکی از اصول اساسی مدیریت پروژه، تمرکز بر ارزشآفرینی است. مدیران پروژه باید از طریق بهینهسازی فرآیندها و تحویل دستاوردها، حداکثر ارزش را برای سازمان و ذینفعان ایجاد کنند. ارزشآفرینی در مدیریت پروژه به این معنا است که هر تصمیم، فعالیت و تغییر در پروژه باید با هدف بهبود دستاوردها و افزایش بازدهی انجام شود.
مدیریت ارزش به شناسایی فرصتهای ارزشآفرین و کاهش هزینهها و منابع مصرفی اختصاص دارد. این رویکرد نیازمند توجه به نیازها و خواستههای ذینفعان است و مدیریت کارآمدتر را به ارمغان میآورد. مدیران پروژه باید تمرکز بر اهداف استراتژیک و تغییرات محیطی را به منظور حفظ ارزشهای پروژه حفظ کنند.
- متناسبسازی (Tailoring)
در مدیریت پروژه، رویکردها و فرآیندها باید به تناسب با ویژگیها و شرایط هر پروژه تنظیم شوند. متناسبسازی به معنای انطباق فرآیندها و رویکردها با نیازها، چالشها و محیط پروژه است. مدیران پروژه باید توانایی تشخیص نیازهای منحصر به فرد هر پروژه را داشته باشند و بر این اساس، از ابزارها و روشهای مناسب استفاده کنند.
متناسبسازی شامل تغییرات در رویکردهای سنتی و چابک، استفاده از روشهای ترکیبی و یا بهکارگیری ابزارهای جدید و خلاقانه است. این اصل، مدیریت پروژه را از قالبی کلی و یکپارچه خارج کرده و به مدیران اجازه میدهد با انعطاف بیشتری به مدیریت پروژه بپردازند.
- ریسک (Risk)
شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسکها یکی از مهمترین وظایف مدیریت پروژه است. در این راستا، باید به تمامی عوامل مخاطرهآمیز که ممکن است بر پروژه تأثیر بگذارند، توجه کرد. مدیریت ریسک به معنای کاهش احتمال وقوع تهدیدها و بهرهگیری از فرصتهای موجود است.
فرآیند مدیریت ریسک شامل شناسایی ریسکها، ارزیابی تاثیر و احتمال وقوع آنها، برنامهریزی برای پاسخگویی و پایش مستمر ریسکها میباشد. مدیران پروژه باید با استفاده از ابزارهای تحلیلی و همکاری تیمی، راهکارهایی جهت کاهش تأثیرات منفی و افزایش احتمال بهرهبرداری از فرصتها تدوین کنند.
- تیم (Team)
تیمهای پروژه نقش کلیدی در موفقیت پروژه دارند و ایجاد تعامل موثر و هماهنگی میان اعضای تیم از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیران پروژه باید تیمی با تخصصهای متنوع و همافزایی میان اعضا ایجاد کنند تا بتوانند اهداف پروژه را به بهترین نحو به دست آورند.
تعاملات مثبت و ایجاد فرهنگ همکاری در تیم منجر به بهبود کارایی و کاهش تضادها میشود. همچنین، ایجاد محیطی انگیزشی که اعضا در آن بتوانند ایدههای خود را به اشتراک بگذارند و از ظرفیتهای خود استفاده کنند، به ارتقای کیفیت پروژه کمک میکند.
- تفکر سیستمی (Systems Thinking)
تفکر سیستمی به بررسی پروژه بهعنوان یک سیستم یکپارچه و تعاملات میان اجزای آن اشاره دارد. این رویکرد به مدیران پروژه کمک میکند تا تاثیرات تغییرات در یک بخش بر دیگر بخشهای پروژه را درک کنند و با نگاه کلینگر، مدیریت مناسبی داشته باشند.
بهکارگیری تفکر سیستمی نیازمند تحلیل دقیق و شناسایی تعاملات و وابستگیها در پروژه است. این امر باعث بهینهسازی فرآیندها و افزایش هماهنگی در میان اجزای پروژه میشود و از بروز مشکلات پیشبینینشده جلوگیری میکند.
- کیفیت (Quality)
توجه به کیفیت در تمامی مراحل پروژه امری ضروری است. مدیران پروژه باید تضمین کنند که تمامی فعالیتها و دستاوردهای پروژه با استانداردهای کیفی موردنظر مطابقت دارند و نیازهای ذینفعان را برآورده میکنند.
مدیریت کیفیت شامل شناسایی معیارهای کیفی، نظارت بر فعالیتها و ارزیابی نهایی نتایج میباشد. این اصل تأکید دارد که پروژه نه تنها باید در زمان مقرر و با هزینه مناسب انجام شود، بلکه باید از لحاظ کیفیت نیز بهینه و قابلقبول باشد.
- انطباقپذیری و تابآوری (Adaptability and Resilience)
توانایی انطباق با تغییرات و حفظ تابآوری در شرایط چالشبرانگیز یکی از ویژگیهای ضروری مدیران و تیمهای پروژه است. تغییرات بازار، نیازهای جدید مشتریان و تحولات تکنولوژیکی ممکن است پروژه را تحت تأثیر قرار دهند و مدیران باید بتوانند بهسرعت واکنش نشان دهند.
این اصل به ایجاد برنامههایی برای مدیریت تغییرات و تقویت روحیه تیمی میپردازد. تابآوری به معنای حفظ عملکرد و پایداری پروژه حتی در شرایط بحرانی است و مدیران باید با برنامهریزیهای پیشگیرانه و پاسخگویی سریع به بحرانها این امر را محقق کنند.
- ذینفعان (Stakeholders)
ذینفعان نقش مهمی در موفقیت پروژه دارند و مدیریت ارتباط با آنها یکی از وظایف اساسی مدیر پروژه است. شناسایی ذینفعان، تحلیل نیازها و انتظارات آنها و ایجاد ارتباطات مؤثر از جمله وظایف این حوزه است.
تعامل مناسب با ذینفعان باعث افزایش اعتماد و مشارکت آنها در پروژه میشود و میتواند به بهبود تصمیمگیریها کمک کند. ایجاد توافقات، رسیدگی به بازخوردها و برطرف کردن نگرانیها از مواردی است که در مدیریت ذینفعان حائز اهمیت است.
- رهبری (Leadership)
رهبری موثر در پروژه به توانایی هدایت تیم، ایجاد انگیزه، و حل مسائل مربوط به پروژه مربوط میشود. مدیران پروژه بهعنوان رهبرانی که توانایی تصمیمگیریهای سخت را دارند، نقش کلیدی در هدایت پروژه به سمت موفقیت ایفا میکنند.
رهبری شامل توانایی ایجاد اعتماد، برقراری ارتباط موثر، تشویق نوآوری و مدیریت بحرانها است. رهبران موفق توانایی سازگاری با تغییرات محیطی و توانایی بهبود عملکرد تیمها را دارند.
- پیچیدگی (Complexity)
مدیریت پیچیدگیها در پروژههای بزرگ و چندوجهی از اهمیت ویژهای برخوردار است. این پیچیدگیها میتوانند به دلیل تعاملات بین بخشها، تغییرات پیشبینینشده یا ارتباطات بین ذینفعان ایجاد شوند.
مدیریت پیچیدگی نیازمند برنامهریزی دقیق و تعاملات مناسب است. استفاده از ابزارهای پیشرفته و رویکردهای چابک میتواند به کاهش اثرات منفی پیچیدگیها کمک کند و پروژه را بهسوی موفقیت هدایت کند.
- تغییر (Change)
مدیریت تغییرات بخشی ضروری از فرآیند مدیریت پروژه است. مدیران پروژه باید توانایی شناسایی و مدیریت تغییرات در طول عمر پروژه را داشته باشند و از ابزارهای مدیریت تغییر برای کاهش اثرات منفی و بهبود فرآیند استفاده کنند.
تغییرات میتوانند بهعنوان فرصتی برای بهبود و رشد پروژه استفاده شوند، مشروط بر اینکه بهدرستی مدیریت شوند. این اصل تأکید دارد که تمامی اعضای تیم باید آماده واکنش به تغییرات بوده و با انعطافپذیری و خلاقیت به مقابله با چالشها بپردازند.
دامنههای عملکردی پروژه در راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم:
- ذینفعان (Stakeholders)
ذینفعان شامل تمامی افرادی هستند که بهنوعی از نتایج پروژه تاثیر میپذیرند یا بر آن تأثیر میگذارند. مدیریت ذینفعان شامل شناسایی، تحلیل و برقراری ارتباط موثر با ذینفعان است تا اهداف و نیازهای آنان با پروژه هماهنگ شود.
مدیریت تعاملات ذینفعان میتواند اعتمادسازی و جلب حمایت آنها را در پی داشته باشد. شناسایی ذینفعان کلیدی، ارزیابی انتظارات و نگرانیها و تدوین راهکارهای پاسخگویی به دغدغههای آنها بخشی از فعالیتهای این دامنه عملکردی است.
- رویکرد توسعه و چرخه عمر (Development Approach and Life Cycle)
این دامنه بر انتخاب و اعمال رویکردهای مناسب برای توسعه پروژه و مدیریت آن در طول چرخه عمر پروژه تاکید دارد. رویکرد توسعه میتواند شامل روشهای پیشبینیکننده، چابک، تطبیقی یا ترکیبی باشد که هر کدام برای شرایط خاص پروژهها مناسب هستند.
مدیر پروژه باید توانایی انتخاب و تطبیق این رویکردها را با توجه به ویژگیها و الزامات پروژه داشته باشد. چرخه عمر پروژه، مراحل مختلف از آغاز تا پایان پروژه را شامل میشود و باید با توجه به نوع پروژه، منابع و شرایط محیطی برنامهریزی و مدیریت شود. همچنین، استفاده از رویکردهای ترکیبی، که شامل ترکیب روشهای سنتی و چابک میشود، در پروژههای پیچیدهتر کاربرد دارد.
- کار پروژه (Project Work)
کار پروژه شامل تمام فعالیتها و وظایفی است که برای تحقق اهداف پروژه و تحویل نتایج موردنظر باید انجام شود. این کارها میتواند شامل برنامهریزی، طراحی، اجرا و نظارت بر فعالیتها باشد.
در این دامنه، مدیر پروژه مسئول هدایت و هماهنگی کارها بهطور مؤثر است تا پروژه بهموقع و با کیفیت مورد نظر به پایان برسد. ایجاد یک برنامه کاری مشخص، تعیین مسئولیتها، تخصیص منابع و نظارت بر پیشرفت کار از جمله وظایف اصلی در این حوزه است. این فرآیند نیازمند نظارت دقیق بر فعالیتهای تیم و شناسایی هرگونه انحراف از برنامه است.
- سنجش (Measurement)
سنجش و اندازهگیری عملکرد پروژه امری ضروری برای ارزیابی پیشرفت و دستیابی به اهداف است. این دامنه به استفاده از ابزارهای کمی و کیفی برای پایش و ارزیابی وضعیت پروژه در طول زمان میپردازد.
سنجش در مدیریت پروژه به معنای مقایسه نتایج واقعی با برنامهریزیها و شناسایی انحرافات است. ابزارهایی مانند شاخصهای عملکرد کلیدی (KPIs) و گزارشهای پیشرفت برای اندازهگیری و پایش عملکرد پروژه به کار میروند. تحلیل دادهها و بازخوردها به مدیر پروژه این امکان را میدهد که تصمیمات صحیحی برای بهبود پروژه اتخاذ کند.
- تیم (Team)
تیم پروژه نقش حیاتی در موفقیت پروژه دارد و بنابراین، مدیریت تیم یکی از ابعاد اساسی مدیریت پروژه است. در این دامنه، مدیر پروژه مسئول تشکیل، هدایت و تقویت تیم پروژه است تا اعضای تیم بتوانند به بهترین شکل وظایف خود را انجام دهند.
توسعه یک تیم با انگیزه، همافزایی و تعهد به هدفهای مشترک باعث میشود که پروژه بهطور مؤثر پیش برود. مهارتهای رهبری، ایجاد فرهنگ همکاری و تعامل مثبت در تیم و استفاده از توانمندیهای هر عضو تیم از مهمترین وظایف مدیر پروژه در این دامنه است.
- برنامهریزی (Planning)
برنامهریزی بهعنوان یکی از پایهایترین مراحل در هر پروژه شناخته میشود و شامل تنظیم برنامه زمانی، تخصیص منابع و تعیین استراتژیها و اقدامات مورد نیاز برای دستیابی به اهداف پروژه است.
این دامنه شامل تدوین برنامههای اجرایی، شناسایی فعالیتها، زمانبندی و تخصیص منابع و برآورد هزینهها است. برنامهریزی صحیح باعث میشود که پروژه بهطور سازماندهی شده و با استفاده بهینه از منابع پیش برود. همچنین، نظارت بر برنامه و انجام تغییرات لازم در صورت انحراف از اهداف، بخش دیگری از این دامنه است.
- تحویل (Delivery)
تحویل پروژه به معنای پایان رسمی آن و ارائه نتایج نهایی به ذینفعان است. این دامنه بر فرآیندهای مرتبط با تحویل محصولات، خدمات یا نتایج پروژه به مشتریان و ذینفعان تاکید دارد.
مدیر پروژه باید اطمینان حاصل کند که تحویل پروژه مطابق با استانداردهای کیفیتی تعیینشده، در زمان مقرر و در چارچوب بودجه پیشبینیشده انجام میشود. فرآیند تحویل همچنین شامل ارزیابی نهایی و دریافت بازخورد از ذینفعان است که به بهبود فرآیندهای آینده کمک میکند.
- عدم قطعیت (Uncertainty)
در هر پروژهای، عنصر عدم قطعیت وجود دارد که میتواند ناشی از عواملی مانند تغییرات بازار، تکنولوژیهای نوظهور یا ریسکهای طبیعی باشد. این دامنه بر مدیریت و کاهش این عدم قطعیتها و اثرات منفی آنها تاکید دارد.
مدیر پروژه باید با استفاده از ابزارهای تحلیل ریسک و برنامهریزی، این عدم قطعیتها را شبیهسازی و مدیریت کند. از سوی دیگر، پذیرش عدم قطعیت بهعنوان یک واقعیت و آمادگی برای مقابله با آن از طریق برنامهریزی انعطافپذیر و اتخاذ تصمیمات مبتنی بر دادهها، به موفقیت پروژه کمک میکند.
۲. ویژگیهای خاص دوره
آشنایی کاربردی با مدیریت پروژه
این دوره به شرکتکنندگان این امکان را میدهد که با مفاهیم و تکنیکهای مدیریت پروژه بر اساس استاندارد پم باک ۷ آشنا شوند و بتوانند آنها را در پروژههای واقعی به کار ببرند. آموزشهای این دوره شامل مثالهای عملی و کارگاههای گروهی است که به یادگیری عمیقتر کمک میکند.
مثال: در یکی از جلسات، شرکتکنندگان به گروههای کوچک تقسیم میشوند و با استفاده از ابزارهای مدیریت پروژه، یک پروژه فرضی را برنامهریزی میکنند. این کار به آنها کمک میکند تا مفاهیم یادگرفته شده را در عمل پیادهسازی کنند.
محتوای بهروز
دوره مدیریت پروژه با استاندارد پم باک ۷ بهروزترین اطلاعات و روشها را ارائه میدهد. این شامل بررسی جدیدترین تغییرات در استاندارد PMBOK و تأثیر آنها بر شیوههای مدیریت پروژه است.
۳. مخاطبان دوره
این دوره برای افرادی طراحی شده است که در زمینه مدیریت پروژه فعالیت میکنند یا به دنبال ورود به این حوزه هستند. برخی از مخاطبان اصلی شامل:
- مدیران پروژه: افرادی که مسئولیت برنامهریزی، اجرا و نظارت بر پروژهها را بر عهده دارند.
- هماهنگکنندگان پروژه: افرادی که به مدیران پروژه کمک میکنند و وظایف مختلفی را در طول پروژه انجام میدهند.
- کارشناسان برنامهریزی و کنترل پروژه: افرادی که بر روی زمانبندی، هزینهها و منابع پروژه نظارت دارند.
- مدیران و کارشناسان دفتر مدیریت پروژه (PMO): افرادی که مسئولیت نظارت بر پروژهها و تضمین انطباق آنها با استانداردها و رویههای سازمانی را دارند.
مدیریت پروژه به مجموعهای از فعالیتها و فرآیندها اطلاق میشود که برای برنامهریزی، اجرا، کنترل و اتمام یک پروژه به کار میرود.پروژهها به طور معمول دارای زمانبندی مشخص، بودجه معین و اهداف خاصی هستند. مدیریت پروژه به سازمانها کمک میکند تا منابع خود را به طور مؤثر و کارآمد مدیریت کنند و به نتایج مطلوب دست یابند.
مثال کاربردی: فرض کنید یک شرکت ساختمانی تصمیم به ساخت یک برج مسکونی میگیرد. مدیر پروژه باید برنامهریزی کند که چه منابعی (کارکنان، مصالح، تجهیزات) نیاز است، زمانبندی پروژه را مشخص کند، هزینهها را کنترل کند و در نهایت پروژه را به موقع و در چارچوب بودجه مشخص شده به اتمام برساند.
استاندارد پم باک ۷ چیست؟
PMBOK (Project Management Body of Knowledge) یک راهنمای جامع برای مدیریت پروژه است که توسط مؤسسه مدیریت پروژه (PMI) منتشر میشود. نسخه هفتم این راهنما در سال ۲۰۲۱ منتشر شد و تغییرات قابل توجهی نسبت به نسخههای قبلی داشته است. این تغییرات شامل:
- رویکردهای توسعه: پم باک ۷ به طور کامل به رویکردهای مختلف مدیریت پروژه از جمله پیشبینیکننده، چابک و ترکیبی پرداخته است.
- مدلها و تکنیکها: این نسخه ابزارها و تکنیکهای جدیدی را معرفی کرده و آنها را در یک بخش مستقل تحت عنوان «مدلها، روشها و مصنوعات» گنجانده است.
- تمرکز بر دستاوردها: این نسخه بر دستاوردهای پروژه تأکید دارد و به جای تمرکز صرف بر تحویلشدنیها، به نتایج و ارزشهای ایجاد شده توجه میکند.
- اصول مدیریت پروژه: پم باک ۷ شامل ۱۲ اصل کلیدی است که به مدیران پروژه کمک میکند تا در شرایط مختلف تصمیمگیری بهتری داشته باشند.
مقدمه
در سالهای اخیر، تغییرات شگرف در فناوریهای نوظهور، رویکردهای جدید و تحولات سریع بازار منجر به تغییرات چشمگیری در نحوه اجرای پروژهها شده و حرفه مدیریت پروژه را نیز دچار تحول کرده است. بهمنظور موفقیت در مدیریت پروژهها و ارائه دستاوردهای مؤثر، اعضای تیمها باید رویکردهای خود را تطبیق دهند و با چالشهای خاص هر صنعت و پروژه بهصورت نوآورانه برخورد کنند. راهنمای گستره دانش مدیریت پروژه (PMBOK®️ Guide) ویرایش هفتم به مفاهیم بنیادین و ساختارهای اصلی این حرفه میپردازد و شامل استاندارد مدیریت پروژه و مجموعهای از اصول و دامنههای عملکردی ضروری است.
معرفی استاندارد و راهنمای PMBOK 7
ویرایش هفتم راهنمای PMBOK®️ با رویکردی بهروز، بر اصول و دامنههای عملکردی متمرکز است. این ویرایش، تغییرات بسیاری نسبت به نسخههای قبلی دارد که بهطور ویژه به نیازهای محیط پویا و چالشهای مدیریت پروژههای مدرن پاسخ میدهد. از این رو، به مدیران و تیمهای پروژه کمک میکند تا با توجه به شرایط خاص هر پروژه، از ابزارها و روشهای جدید استفاده کنند.
رابطه راهنمای PMBOK 7 و استاندارد مدیریت پروژه
راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم بر تغییر رویکرد از فرآیندمحوری به اصولمحوری تأکید دارد. این ویرایش، ترکیب جامعی از استاندارد مدیریت پروژه و راهنمای کلی برای مدیران پروژه فراهم میکند تا بتوانند با تمرکز بر دستاوردهای پروژه، کیفیت و ارزش بیشتری را ارائه دهند.
با استفاده از این راهنما، سازمانها میتوانند با تغییر رویکردهای خود، از پیشبینیپذیر تا چابک و ترکیبی، به بهرهوری و نتایج بهتری دست یابند.
تغییرات و ویژگیهای خاص ویرایش هفتم راهنمای PMBOK
- ارائه ۱۲ اصل مدیریت پروژه که شامل سرپرستی، ارزش، متناسبسازی، ریسک، تیم، تفکر سیستمی، کیفیت، انطباقپذیری، تابآوری، ذینفعان، رهبری، پیچیدگی و تغییر است.
- تشریح ۸ دامنه عملکردی پروژه شامل ذینفعان، رویکرد توسعه و چرخه عمر، کار پروژه، سنجش، تیم، برنامهریزی، تحویل و عدمقطعیت.
- تأکید بر دامنههای عملکردی به جای حوزههای دانشی.
- انعکاس طیف گستردهای از رویکردهای توسعه از جمله رویکردهای پیشبینیکننده، تطبیقی، چابک و ترکیبی.
- معرفی بخشی ویژه تحت عنوان “مدلها، روشها و مصنوعات” برای توسعه و تسهیل فرآیندهای مدیریت پروژه.
- یکپارچگی با پلتفرم PMI Standards+ برای دسترسی به منابع و محتوای آنلاین.
تشریح اصول مدیریت پروژه (۱۲ اصل)
- سرپرستی: راهنمایی و پشتیبانی برای دستیابی به اهداف پروژه.
- ارزش: تمرکز بر ارزشآفرینی در تمامی مراحل پروژه.
- متناسبسازی: تطبیق رویکردها و فرآیندها با نیازهای خاص پروژه.
- ریسک: شناسایی، تحلیل و مدیریت ریسکها بهعنوان بخشی از فرایند پروژه.
- تیم: اهمیت همکاری و تعامل مؤثر تیمهای پروژه.
- تفکر سیستمی: تحلیل و مدیریت تمامی اجزای مرتبط با پروژه بهعنوان یک سیستم یکپارچه.
- کیفیت: تضمین کیفیت در تمامی مراحل پروژه.
- انطباقپذیری و تابآوری: واکنش سریع و پایدار به تغییرات.
- ذینفعان: توجه به نیازها و انتظارات ذینفعان.
- رهبری: هدایت تیمها برای دستیابی به نتایج مطلوب.
- پیچیدگی: مدیریت پیچیدگیهای موجود در پروژههای متنوع.
- تغییر: مدیریت تغییرات و انطباق با شرایط جدید.
تشریح دامنههای عملکردی پروژه (۸ دامنه)
- ذینفعان: مدیریت ارتباطات و انتظارات ذینفعان.
- رویکرد توسعه و چرخه عمر: تعیین و مدیریت فرآیندهای توسعه پروژه.
- کار پروژه: برنامهریزی، اجرا و مدیریت فعالیتهای پروژه.
- سنجش: پایش و ارزیابی پیشرفت و دستاوردهای پروژه.
- تیم: مدیریت و توسعه تیمهای پروژه.
- برنامهریزی: تعیین اهداف، مقاصد و مسیر دستیابی به آنها.
- تحویل: اطمینان از تحویل مؤثر دستاوردهای پروژه.
- عدمقطعیت: مدیریت عدمقطعیتها و چالشهای غیرقابل پیشبینی.
ویژگیهای ویرایش جدید PMBOK®️ ویرایش هفتم
ویرایش هفتم راهنمای PMBOK®️ شامل تغییرات و ویژگیهای برجستهای است که با توجه به تحولات جدید در حوزه مدیریت پروژه، بهروز شده است. در ادامه به مهمترین ویژگیهای این ویرایش اشاره میکنیم:
- طیف کاملی از رویکردهای توسعه
ویرایش هفتم بهطور کامل طیفی از رویکردهای مختلف توسعه، از جمله رویکردهای پیشبینیکننده، سنتی، تطبیقی، چابک و ترکیبی را پوشش میدهد. این ویژگی به مدیران پروژه اجازه میدهد تا بهترین رویکرد را برای نیازهای خاص پروژه خود انتخاب و اجرا کنند.
- متناسبسازی رویکردها و فرآیندهای توسعه
ویرایش جدید، یک بخش کامل را به متناسبسازی فرآیندها اختصاص داده است و به سازمانها امکان میدهد تا با انطباق رویکردهای مدیریتی با شرایط و نیازهای پروژههایشان، به نتایج بهتری دست یابند.
- تمرکز بر مدلها، روشها و مصنوعات
در این ویرایش، لیستی از ابزارها و تکنیکهای مورد استفاده در مدیریت پروژه، در بخش جدیدی با عنوان “مدلها، روشها و مصنوعات” معرفی شده است. این تغییر باعث شده که مدیران پروژه بتوانند بهصورت مؤثرتر و هدفمندتر ابزارهای موجود را بهکار گیرند.
- تمرکز بر دستاوردها بهجای تحویلشدنیها
در حالی که نسخههای پیشین عمدتاً بر تحویلشدنیهای پروژه تمرکز داشتند، ویرایش هفتم بر دستاوردهای واقعی پروژه و ارزشآفرینی تمرکز میکند. این تغییر به تیمها اجازه میدهد تا بر ارائه نتایج مفید و مؤثر برای ذینفعان پروژه متمرکز شوند.
- تغییر از رویکرد فرآیندمحور به رویکرد مبتنی بر اصول
ویرایش جدید از ساختار فرآیندمحور به رویکردی که بر اصول اصلی مدیریت پروژه تمرکز دارد، تغییر یافته است. این اصول به مدیران پروژه کمک میکند تا بهطور انعطافپذیرتر و جامعتر به هدایت پروژهها بپردازند.
- تأکید بر دامنههای عملکردی بهجای حوزههای دانشی
ویرایش هفتم به جای تمرکز بر حوزههای دانشی مانند نسخههای قبلی، بر دامنههای عملکردی پروژه تمرکز دارد. این دامنهها شامل ذینفعان، برنامهریزی، تیم، تحویل و دیگر حوزههای مهم است که به ارائه ارزش افزوده در پروژه کمک میکنند.
- یکپارچگی با بستر PMI Standards+
راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم با پلتفرم PMI Standards+ یکپارچه شده است. این ویژگی به کاربران امکان میدهد تا به محتوای پشتیبان و راهکارهای مرتبط برای پیادهسازی مفاهیم این راهنما در حرفه خود دسترسی داشته باشند.
در نتیجه، ویرایش هفتم بهعنوان یک مرجع مدرن و جامع، به تیمهای پروژه اجازه میدهد که در ارائه دستاوردهای پروژه بهطور فعال، نوآور و آگاهانه عمل کنند.
اصول مدیریت پروژه در راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم:
- سرپرستی (Stewardship)
سرپرستی به معنای هدایت و پشتیبانی پروژه به منظور دستیابی به اهداف تعیین شده است. مدیر پروژه بهعنوان یک سرپرست نقش مهمی در ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت، ترویج ارزشها و استانداردهای حرفهای و تعهد به اخلاقیات و مسئولیت اجتماعی دارد. در این راستا، سرپرست مسئول اطمینان از اجرای درست فرآیندهای پروژه و بهبود مستمر عملکرد تیمها است.
تعهد به سرپرستی شامل نظارت بر منابع، برنامهریزی دقیق و ایجاد هماهنگی بین ذینفعان است. یک سرپرست موفق باید بتواند فرصتها و تهدیدها را بهدرستی شناسایی کرده و از منابع بهصورت بهینه استفاده کند. این اصل، شفافیت در تصمیمگیری و ارائه اطلاعات به اعضای تیم و ذینفعان را ترویج میدهد.
- ارزش (Value)
یکی از اصول اساسی مدیریت پروژه، تمرکز بر ارزشآفرینی است. مدیران پروژه باید از طریق بهینهسازی فرآیندها و تحویل دستاوردها، حداکثر ارزش را برای سازمان و ذینفعان ایجاد کنند. ارزشآفرینی در مدیریت پروژه به این معنا است که هر تصمیم، فعالیت و تغییر در پروژه باید با هدف بهبود دستاوردها و افزایش بازدهی انجام شود.
مدیریت ارزش به شناسایی فرصتهای ارزشآفرین و کاهش هزینهها و منابع مصرفی اختصاص دارد. این رویکرد نیازمند توجه به نیازها و خواستههای ذینفعان است و مدیریت کارآمدتر را به ارمغان میآورد. مدیران پروژه باید تمرکز بر اهداف استراتژیک و تغییرات محیطی را به منظور حفظ ارزشهای پروژه حفظ کنند.
- متناسبسازی (Tailoring)
در مدیریت پروژه، رویکردها و فرآیندها باید به تناسب با ویژگیها و شرایط هر پروژه تنظیم شوند. متناسبسازی به معنای انطباق فرآیندها و رویکردها با نیازها، چالشها و محیط پروژه است. مدیران پروژه باید توانایی تشخیص نیازهای منحصر به فرد هر پروژه را داشته باشند و بر این اساس، از ابزارها و روشهای مناسب استفاده کنند.
متناسبسازی شامل تغییرات در رویکردهای سنتی و چابک، استفاده از روشهای ترکیبی و یا بهکارگیری ابزارهای جدید و خلاقانه است. این اصل، مدیریت پروژه را از قالبی کلی و یکپارچه خارج کرده و به مدیران اجازه میدهد با انعطاف بیشتری به مدیریت پروژه بپردازند.
- ریسک (Risk)
شناسایی، ارزیابی و مدیریت ریسکها یکی از مهمترین وظایف مدیریت پروژه است. در این راستا، باید به تمامی عوامل مخاطرهآمیز که ممکن است بر پروژه تأثیر بگذارند، توجه کرد. مدیریت ریسک به معنای کاهش احتمال وقوع تهدیدها و بهرهگیری از فرصتهای موجود است.
فرآیند مدیریت ریسک شامل شناسایی ریسکها، ارزیابی تاثیر و احتمال وقوع آنها، برنامهریزی برای پاسخگویی و پایش مستمر ریسکها میباشد. مدیران پروژه باید با استفاده از ابزارهای تحلیلی و همکاری تیمی، راهکارهایی جهت کاهش تأثیرات منفی و افزایش احتمال بهرهبرداری از فرصتها تدوین کنند.
- تیم (Team)
تیمهای پروژه نقش کلیدی در موفقیت پروژه دارند و ایجاد تعامل موثر و هماهنگی میان اعضای تیم از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیران پروژه باید تیمی با تخصصهای متنوع و همافزایی میان اعضا ایجاد کنند تا بتوانند اهداف پروژه را به بهترین نحو به دست آورند.
تعاملات مثبت و ایجاد فرهنگ همکاری در تیم منجر به بهبود کارایی و کاهش تضادها میشود. همچنین، ایجاد محیطی انگیزشی که اعضا در آن بتوانند ایدههای خود را به اشتراک بگذارند و از ظرفیتهای خود استفاده کنند، به ارتقای کیفیت پروژه کمک میکند.
- تفکر سیستمی (Systems Thinking)
تفکر سیستمی به بررسی پروژه بهعنوان یک سیستم یکپارچه و تعاملات میان اجزای آن اشاره دارد. این رویکرد به مدیران پروژه کمک میکند تا تاثیرات تغییرات در یک بخش بر دیگر بخشهای پروژه را درک کنند و با نگاه کلینگر، مدیریت مناسبی داشته باشند.
بهکارگیری تفکر سیستمی نیازمند تحلیل دقیق و شناسایی تعاملات و وابستگیها در پروژه است. این امر باعث بهینهسازی فرآیندها و افزایش هماهنگی در میان اجزای پروژه میشود و از بروز مشکلات پیشبینینشده جلوگیری میکند.
- کیفیت (Quality)
توجه به کیفیت در تمامی مراحل پروژه امری ضروری است. مدیران پروژه باید تضمین کنند که تمامی فعالیتها و دستاوردهای پروژه با استانداردهای کیفی موردنظر مطابقت دارند و نیازهای ذینفعان را برآورده میکنند.
مدیریت کیفیت شامل شناسایی معیارهای کیفی، نظارت بر فعالیتها و ارزیابی نهایی نتایج میباشد. این اصل تأکید دارد که پروژه نه تنها باید در زمان مقرر و با هزینه مناسب انجام شود، بلکه باید از لحاظ کیفیت نیز بهینه و قابلقبول باشد.
- انطباقپذیری و تابآوری (Adaptability and Resilience)
توانایی انطباق با تغییرات و حفظ تابآوری در شرایط چالشبرانگیز یکی از ویژگیهای ضروری مدیران و تیمهای پروژه است. تغییرات بازار، نیازهای جدید مشتریان و تحولات تکنولوژیکی ممکن است پروژه را تحت تأثیر قرار دهند و مدیران باید بتوانند بهسرعت واکنش نشان دهند.
این اصل به ایجاد برنامههایی برای مدیریت تغییرات و تقویت روحیه تیمی میپردازد. تابآوری به معنای حفظ عملکرد و پایداری پروژه حتی در شرایط بحرانی است و مدیران باید با برنامهریزیهای پیشگیرانه و پاسخگویی سریع به بحرانها این امر را محقق کنند.
- ذینفعان (Stakeholders)
ذینفعان نقش مهمی در موفقیت پروژه دارند و مدیریت ارتباط با آنها یکی از وظایف اساسی مدیر پروژه است. شناسایی ذینفعان، تحلیل نیازها و انتظارات آنها و ایجاد ارتباطات مؤثر از جمله وظایف این حوزه است.
تعامل مناسب با ذینفعان باعث افزایش اعتماد و مشارکت آنها در پروژه میشود و میتواند به بهبود تصمیمگیریها کمک کند. ایجاد توافقات، رسیدگی به بازخوردها و برطرف کردن نگرانیها از مواردی است که در مدیریت ذینفعان حائز اهمیت است.
- رهبری (Leadership)
رهبری موثر در پروژه به توانایی هدایت تیم، ایجاد انگیزه، و حل مسائل مربوط به پروژه مربوط میشود. مدیران پروژه بهعنوان رهبرانی که توانایی تصمیمگیریهای سخت را دارند، نقش کلیدی در هدایت پروژه به سمت موفقیت ایفا میکنند.
رهبری شامل توانایی ایجاد اعتماد، برقراری ارتباط موثر، تشویق نوآوری و مدیریت بحرانها است. رهبران موفق توانایی سازگاری با تغییرات محیطی و توانایی بهبود عملکرد تیمها را دارند.
- پیچیدگی (Complexity)
مدیریت پیچیدگیها در پروژههای بزرگ و چندوجهی از اهمیت ویژهای برخوردار است. این پیچیدگیها میتوانند به دلیل تعاملات بین بخشها، تغییرات پیشبینینشده یا ارتباطات بین ذینفعان ایجاد شوند.
مدیریت پیچیدگی نیازمند برنامهریزی دقیق و تعاملات مناسب است. استفاده از ابزارهای پیشرفته و رویکردهای چابک میتواند به کاهش اثرات منفی پیچیدگیها کمک کند و پروژه را بهسوی موفقیت هدایت کند.
- تغییر (Change)
مدیریت تغییرات بخشی ضروری از فرآیند مدیریت پروژه است. مدیران پروژه باید توانایی شناسایی و مدیریت تغییرات در طول عمر پروژه را داشته باشند و از ابزارهای مدیریت تغییر برای کاهش اثرات منفی و بهبود فرآیند استفاده کنند.
تغییرات میتوانند بهعنوان فرصتی برای بهبود و رشد پروژه استفاده شوند، مشروط بر اینکه بهدرستی مدیریت شوند. این اصل تأکید دارد که تمامی اعضای تیم باید آماده واکنش به تغییرات بوده و با انعطافپذیری و خلاقیت به مقابله با چالشها بپردازند.
دامنههای عملکردی پروژه در راهنمای PMBOK®️ ویرایش هفتم:
- ذینفعان (Stakeholders)
ذینفعان شامل تمامی افرادی هستند که بهنوعی از نتایج پروژه تاثیر میپذیرند یا بر آن تأثیر میگذارند. مدیریت ذینفعان شامل شناسایی، تحلیل و برقراری ارتباط موثر با ذینفعان است تا اهداف و نیازهای آنان با پروژه هماهنگ شود.
مدیریت تعاملات ذینفعان میتواند اعتمادسازی و جلب حمایت آنها را در پی داشته باشد. شناسایی ذینفعان کلیدی، ارزیابی انتظارات و نگرانیها و تدوین راهکارهای پاسخگویی به دغدغههای آنها بخشی از فعالیتهای این دامنه عملکردی است.
- رویکرد توسعه و چرخه عمر (Development Approach and Life Cycle)
این دامنه بر انتخاب و اعمال رویکردهای مناسب برای توسعه پروژه و مدیریت آن در طول چرخه عمر پروژه تاکید دارد. رویکرد توسعه میتواند شامل روشهای پیشبینیکننده، چابک، تطبیقی یا ترکیبی باشد که هر کدام برای شرایط خاص پروژهها مناسب هستند.
مدیر پروژه باید توانایی انتخاب و تطبیق این رویکردها را با توجه به ویژگیها و الزامات پروژه داشته باشد. چرخه عمر پروژه، مراحل مختلف از آغاز تا پایان پروژه را شامل میشود و باید با توجه به نوع پروژه، منابع و شرایط محیطی برنامهریزی و مدیریت شود. همچنین، استفاده از رویکردهای ترکیبی، که شامل ترکیب روشهای سنتی و چابک میشود، در پروژههای پیچیدهتر کاربرد دارد.
- کار پروژه (Project Work)
کار پروژه شامل تمام فعالیتها و وظایفی است که برای تحقق اهداف پروژه و تحویل نتایج موردنظر باید انجام شود. این کارها میتواند شامل برنامهریزی، طراحی، اجرا و نظارت بر فعالیتها باشد.
در این دامنه، مدیر پروژه مسئول هدایت و هماهنگی کارها بهطور مؤثر است تا پروژه بهموقع و با کیفیت مورد نظر به پایان برسد. ایجاد یک برنامه کاری مشخص، تعیین مسئولیتها، تخصیص منابع و نظارت بر پیشرفت کار از جمله وظایف اصلی در این حوزه است. این فرآیند نیازمند نظارت دقیق بر فعالیتهای تیم و شناسایی هرگونه انحراف از برنامه است.
- سنجش (Measurement)
سنجش و اندازهگیری عملکرد پروژه امری ضروری برای ارزیابی پیشرفت و دستیابی به اهداف است. این دامنه به استفاده از ابزارهای کمی و کیفی برای پایش و ارزیابی وضعیت پروژه در طول زمان میپردازد.
سنجش در مدیریت پروژه به معنای مقایسه نتایج واقعی با برنامهریزیها و شناسایی انحرافات است. ابزارهایی مانند شاخصهای عملکرد کلیدی (KPIs) و گزارشهای پیشرفت برای اندازهگیری و پایش عملکرد پروژه به کار میروند. تحلیل دادهها و بازخوردها به مدیر پروژه این امکان را میدهد که تصمیمات صحیحی برای بهبود پروژه اتخاذ کند.
- تیم (Team)
تیم پروژه نقش حیاتی در موفقیت پروژه دارد و بنابراین، مدیریت تیم یکی از ابعاد اساسی مدیریت پروژه است. در این دامنه، مدیر پروژه مسئول تشکیل، هدایت و تقویت تیم پروژه است تا اعضای تیم بتوانند به بهترین شکل وظایف خود را انجام دهند.
توسعه یک تیم با انگیزه، همافزایی و تعهد به هدفهای مشترک باعث میشود که پروژه بهطور مؤثر پیش برود. مهارتهای رهبری، ایجاد فرهنگ همکاری و تعامل مثبت در تیم و استفاده از توانمندیهای هر عضو تیم از مهمترین وظایف مدیر پروژه در این دامنه است.
- برنامهریزی (Planning)
برنامهریزی بهعنوان یکی از پایهایترین مراحل در هر پروژه شناخته میشود و شامل تنظیم برنامه زمانی، تخصیص منابع و تعیین استراتژیها و اقدامات مورد نیاز برای دستیابی به اهداف پروژه است.
این دامنه شامل تدوین برنامههای اجرایی، شناسایی فعالیتها، زمانبندی و تخصیص منابع و برآورد هزینهها است. برنامهریزی صحیح باعث میشود که پروژه بهطور سازماندهی شده و با استفاده بهینه از منابع پیش برود. همچنین، نظارت بر برنامه و انجام تغییرات لازم در صورت انحراف از اهداف، بخش دیگری از این دامنه است.
- تحویل (Delivery)
تحویل پروژه به معنای پایان رسمی آن و ارائه نتایج نهایی به ذینفعان است. این دامنه بر فرآیندهای مرتبط با تحویل محصولات، خدمات یا نتایج پروژه به مشتریان و ذینفعان تاکید دارد.
مدیر پروژه باید اطمینان حاصل کند که تحویل پروژه مطابق با استانداردهای کیفیتی تعیینشده، در زمان مقرر و در چارچوب بودجه پیشبینیشده انجام میشود. فرآیند تحویل همچنین شامل ارزیابی نهایی و دریافت بازخورد از ذینفعان است که به بهبود فرآیندهای آینده کمک میکند.
- عدم قطعیت (Uncertainty)
در هر پروژهای، عنصر عدم قطعیت وجود دارد که میتواند ناشی از عواملی مانند تغییرات بازار، تکنولوژیهای نوظهور یا ریسکهای طبیعی باشد. این دامنه بر مدیریت و کاهش این عدم قطعیتها و اثرات منفی آنها تاکید دارد.
مدیر پروژه باید با استفاده از ابزارهای تحلیل ریسک و برنامهریزی، این عدم قطعیتها را شبیهسازی و مدیریت کند. از سوی دیگر، پذیرش عدم قطعیت بهعنوان یک واقعیت و آمادگی برای مقابله با آن از طریق برنامهریزی انعطافپذیر و اتخاذ تصمیمات مبتنی بر دادهها، به موفقیت پروژه کمک میکند.
۲. ویژگیهای خاص دوره
آشنایی کاربردی با مدیریت پروژه
این دوره به شرکتکنندگان این امکان را میدهد که با مفاهیم و تکنیکهای مدیریت پروژه بر اساس استاندارد پم باک ۷ آشنا شوند و بتوانند آنها را در پروژههای واقعی به کار ببرند. آموزشهای این دوره شامل مثالهای عملی و کارگاههای گروهی است که به یادگیری عمیقتر کمک میکند.
مثال: در یکی از جلسات، شرکتکنندگان به گروههای کوچک تقسیم میشوند و با استفاده از ابزارهای مدیریت پروژه، یک پروژه فرضی را برنامهریزی میکنند. این کار به آنها کمک میکند تا مفاهیم یادگرفته شده را در عمل پیادهسازی کنند.
محتوای بهروز
دوره مدیریت پروژه با استاندارد پم باک ۷ بهروزترین اطلاعات و روشها را ارائه میدهد. این شامل بررسی جدیدترین تغییرات در استاندارد PMBOK و تأثیر آنها بر شیوههای مدیریت پروژه است.
۳. مخاطبان دوره
این دوره برای افرادی طراحی شده است که در زمینه مدیریت پروژه فعالیت میکنند یا به دنبال ورود به این حوزه هستند. برخی از مخاطبان اصلی شامل:
- مدیران پروژه: افرادی که مسئولیت برنامهریزی، اجرا و نظارت بر پروژهها را بر عهده دارند.
- هماهنگکنندگان پروژه: افرادی که به مدیران پروژه کمک میکنند و وظایف مختلفی را در طول پروژه انجام میدهند.
- کارشناسان برنامهریزی و کنترل پروژه: افرادی که بر روی زمانبندی، هزینهها و منابع پروژه نظارت دارند.
- مدیران و کارشناسان دفتر مدیریت پروژه (PMO): افرادی که مسئولیت نظارت بر پروژهها و تضمین انطباق آنها با استانداردها و رویههای سازمانی را دارند.
